Vào những năm đầu thập niên 1990, giữa trung tâm Thủ Đức nơi phố thị còn mang dáng dấp của vùng ven Sài Gòn xưa, có một ngôi chùa nhỏ, đã lặng lẽ trở thành mái nhà chung cho bao thế hệ chư Ni nương tựa tu học. Ni viện Vạn Hạnh toạ lạc tại đường tỉnh lộ 43, phường Tam Phú, TP. Thủ Đức cũ (hiện nay là đường Tô Ngọc Vân, phường Tam Bình).
Ảnh: Cổng tam quan Ni Viện Vạn Hạnh – Nguồn: Như Quỳnh
Khi đất nước còn nhiều khó khăn, để “Tiếp Tăng độ chúng” – tìm một trú xứ ổn định để chuyên tâm hành đạo – là điều không dễ. Thế nhưng, giữa hoàn cảnh ấy, Ni viện Vạn Hạnh dần trở thành một đạo tràng an tịnh, nơi Ni chúng trẻ có thể vun bồi giới – định – tuệ dưới bóng từ bi của Ni trưởng thượng Tịnh hạ Giác. Từ một tịnh thất nhỏ khiêm tốn, bằng tâm nguyện bền chí và lòng tin kiên cố vào Tam bảo, Ni trưởng đã vun trồng đạo nghiệp, dựng nên một nơi tu học vững vàng, như cây đại thọ giữa gió đời, che mát cho bao thế hệ Ni chúng và Phật tử gần xa.
Sau khi cố Ni trưởng thượng Tịnh hạ Giác viên tịch (1995), nhị vị Ni trưởng thượng Giác hạ Thành và thượng Giác hạ Trung, đã tiếp nối chí nguyện của bậc thầy, phát triển cơ sở vật chất, củng cố sinh hoạt tu học, để ngôi nhà Vạn Hạnh mãi là chốn quy hướng của chư Ni. Hành trình nối dài ấy không chỉ khẳng định vai trò Ni giới trong Phật giáo Việt Nam đương đại, mà còn là minh chứng sống động cho tinh thần “phụng sự đạo pháp, hoằng dương chánh pháp, lợi lạc quần sanh.”
Tâm nguyện “Tiếp Ni độ chúng” – ngọn đèn tuệ giữa đời:
Trong những năm đầu của thập niên 2000, hàng chư Ni tiếp tục quay về Ni viện để nương nhờ đạo hạnh của nhị vị Ni trưởng. để có chốn nuôi dưỡng tâm bồ đề giữa phố thị. Từ đó số lượng hàng Ni chúng tăng lên đến con số gần cả trăm vị cả hàng đệ tử xuất gia và chư Ni nương nhờ để tu tập. Nhận thấy được cơ sở vật chất của Ni viện không còn đủ khả năng để chư Ni có nơi nương tựa, Ni trưởng Giác Thành và Ni trưởng Giác Trung, đã phát nguyện trùng tu lại ngôi Tam Bảo với nhiều công trình như: xây dựng nhà trù và thiền chúng vào năm 2001, đến năm 2006 hội đủ nhân duyên, lễ đặt đá trùng tu Đại Hùng Bảo Điện được diễn ra viên mãn, nhờ đạo lực gia trì của hàng chư Ni, lễ An Vị Phật và Khánh Tạ Tam Bảo đã được tổ chức vào năm 2008.
Ảnh: Toàn cảnh khuôn viên Ni viện Vạn Hạnh – Nguồn: Như Quỳnh
Tiếp độ Ni trẻ là thắp sáng cho mạng mạch Phật pháp, mở rộng Tăng bảo luôn là hạnh nguyện của Ni trưởng khai sơn và nhị vị Ni trưởng viện chủ – trụ trì. Dẫu rằng ở thời điểm nào cũng có những khó khăn riêng mà các vị thầy phải đối mặt, nhưng với tinh thần Bi – Trí – Dũng, Ni trưởng đã vận động đại chúng cùng nhau tạo ra những công việc để củng cố thêm cho Tam Bảo như: bán thực phẩm chay, gia công nhang, gia công các đồ dùng thủ công,… Từ những công việc tưởng chừng đơn giản ấy, nhưng đã đưa đời sống tu học của gần trăm vị Ni trẻ vượt qua nhiều khó khăn về phương diện vật chất. Nương nhờ đức hạnh kiên định của quý Ni trưởng, đã có biết bao vị Ni trẻ sau khi rời khỏi Ni viện đã trở thành những vị tiếp nối mạng mạch cho Phật pháp và Giáo hội khắp các tỉnh thành từ Nam chí Bắc.
Trong thời đại Công nghệ 4.0, Ni trưởng thường sách tấn đại chúng phải nỗ lực thức tỉnh trong việc sử dụng công nghệ để hỗ trợ tu học. Dù ở thời đại nào, trách nhiệm của hàng tu sĩ vẫn y theo tinh thần “nghiêm trì giới luật là giữ gìn mạng mạch phật pháp”. Lời dạy ấy cũng là kim chỉ nam để nhị vị Ni trưởng dù có hoằng pháp lợi sanh nhưng vẫn trau dồi được đạo tâm giác ngộ và dìu dắt hàng hậu học trên con đường “tự giác – giác tha”. Hằng năm mỗi khi đến mùa an cư, Ni trưởng viện chủ và Ni trưởng trụ trì với lòng từ mẫn đã mở ra khoá an cư tại chỗ cho hàng Ni chúng tại Ni viện cùng quý Ni sư, sư cô trụ trì các tự viện, tịnh thất xung quanh khu vực phường Tam Bình hiện nay.
Đặc biệt trong mùa an cư kiết hạ vừa qua năm Ất Tỵ, số lượng chư Ni quay về Ni viện lên đến 110 vị cả trong nội viện và ngoại viện. Ni viện Vạn Hạnh đã trở thành bóng cây đạo pháp để các thế hệ chư Ni quay về nương tựa, trưởng dưỡng đạo tâm trong mùa an cư. Nhị vị Ni trưởng luôn giữ vững truyền thống nghi lễ Phật giáo – “tứ thời hệ niệm” như công phu khuya, quá đường, công phu chiều và tịnh độ.
Ảnh: Chư Ni tại Ni viện Vạn Hạnh trang nghiêm thực hiện khoá lễ công phu khuya – Nguồn: Như Quỳnh
Ảnh: Đại chúng đi kinh hành trong chánh niệm
Bên cạnh đó, nhị vị Ni trưởng thường tổ chức các buổi họp chúng, để cùng chia sẻ lắng nghe những tâm tư nguyện vọng của đại chúng, cũng như sách tấn chư Ni trẻ trong bối cảnh phát triển của thời đại ngày nay, đó là luôn giữa “thân – khẩu – ý” trong chánh niệm của tự thân, và chung sống theo pháp “lục hoà cộng trụ” để mỗi một người đều là một dòng suối giác ngộ, cùng chảy về dòng sông của Ni viện. Nhờ “đức chúng như hải” mà mỗi cá nhân đều cảm nhận được năng lượng tinh tấn, hoà hợp để vững chãi hơn trong tự thân của chính mình. Bởi lẽ, Tăng đoàn có nghiêm trì giới luật – sống trong lục hoà thì ngọn đèn chánh pháp mới được thắp sáng xuyên suốt bao thế kỷ. Ngoài những thời khoá quan trọng của truyền thống thiền môn, nhị vị Ni trưởng không quên nghi thức “Bố tát” định kỳ theo lời dạy của Đức Thế Tôn mỗi hai lần một tháng. Dưới sự hướng dẫn của Ni trưởng viện chủ và Ni trưởng trụ trì, khoá lễ Bố tát hàng tháng được diễn ra trong không khí trang nghiêm thắm tình pháp lữ. Tại đây, Ni trưởng còn chuẩn bị những món ăn sáng nhẹ hay phần nước để gửi tặng những phần quà nhỏ để chư Ni khi ra về. Không đơn thuần biểu hiện sự tiếp nối tinh thần “giới luật là mạch nguồn của Phật pháp”, hình ảnh ấy còn toát lên tình pháp lữ chan hòa và nghĩa đạo bền chặt.
Hạnh nguyện nhập thế – sen nở giữa nhân gian:
Từ nơi mái chùa Vạn Hạnh thanh tịnh, hương khói không chỉ tỏa bay trong chốn thiền môn mà còn lan ra khắp nẻo đời, theo từng bước chân hành đạo của quý Ni trưởng. Nếu việc xây dựng đạo tràng là gieo nền cho hạt giống Bồ-đề nảy mầm, thì hạnh nguyện nhập thế chính là lúc những đóa sen ấy vươn lên giữa bùn đời, tỏa hương từ bi trong cuộc sống nhân gian.
Trong nhiều năm hành đạo, quý Ni trưởng không chỉ dừng lại ở việc giáo dưỡng Ni chúng mà còn đem giáo lý Phật Đà hòa vào từng việc làm, từng hơi thở của cuộc đời. Những chương trình từ thiện, phát cơm chay miễn phí, thăm nom người bệnh, hỗ trợ học sinh nghèo hay cứu trợ đồng bào vùng thiên tai… đều được khởi xướng và duy trì bằng tinh thần “phụng sự chúng sinh là cúng dường chư Phật”. Mỗi hành động giản dị – một lời thăm hỏi, một bữa cơm trao tay, một khóa tu nhỏ – đều mang trong đó hương vị của chánh pháp, gieo vào lòng người niềm tin nơi thiện duyên và nhân quả.
Tại tự viện, cứ mỗi chủ nhật của đầu tháng, Ni trưởng đều tổ chức khoá lễ một ngày tu an lạc trì tụng Pháp Hoa bổn môn và quy y Tam Bảo định kỳ hàng tháng cho gần các Phật tử gần xa. Tạo điều kiện cho mọi người có cơ hội tiếp cận giáo pháp, lắng dịu thân tâm giữa dòng đời xao động. Hình ảnh Ni trưởng ân cần hướng dẫn đại chúng tụng kinh, ngồi thiền, niệm Phật… là biểu hiện sống động của Bồ-tát hạnh: không xa rời thế gian mà làm cho thế gian trở nên tịnh lạc.
Ảnh: Ni trưởng trụ trì quy y Tam Bảo cho Phật tử – Nguồn: Như Quỳnh
Như lời dạy trong Kinh Pháp cú thể hiện tinh thần “gần bùn mà chẳng nhiễm bùn”:
“Vui thay chúng ta sống,
Không hận giữa hận thù,
Giữa những người thù hận,
Ta sống không hận thù.” (Pháp cú 197)
Chính nơi đời thường – giữa bao lo toan và phiền não – hạnh nguyện nhập thế của quý Ni trưởng đã làm cho giáo lý nhà Phật trở nên gần gũi và hữu ích hơn bao giờ hết. Mỗi bước chân, mỗi nụ cười, mỗi việc thiện của các Ngài chính là cánh hoa sen nở, soi sáng con đường trở về an lạc cho bao người con Phật hôm nay.
An trú trong từng việc nhỏ
Giữa bao công việc Phật sự bộn bề, khi đã gác lại những chuyến đi hoằng pháp hay những buổi cùng đại chúng chuẩn bị tất bậc cho các ngày lễ trọng đại, Ni trưởng vẫn trở về với nếp sống giản dị thường ngày nơi mái chùa thân thuộc. Có lẽ, chính trong những khoảnh khắc bình dị ấy, hạnh nguyện nhập thế của Ngài lại tỏa sáng hơn cả — không phải qua lời nói hay pháp thoại, mà qua từng hành động nhỏ của thân giáo.
Nếu ngoài đời, Người gieo hạt từ bi vào lòng người bằng lời giảng và việc làm, thì trong chốn thiền môn, Ngài tiếp tục gieo hạt chánh niệm qua từng bước chân trên lối cát, từng nhịp chổi quét sân, từng giọt nước tưới cây. Ở nơi Ni viện Vạn Hạnh, đời sống và đạo hạnh không tách biệt, mà hòa làm một dòng chảy an nhiên – nơi mọi lao tác đều là pháp hành, mọi hơi thở đều là thiền định.
Dù sức khoẻ nhị vị Ni trưởng đã có phần nhuốm màu thời gian, nhưng bằng tình thương đại chúng như một người mẹ, quý Ngài không ngại mệt nhọc, đã cùng Ni chúng dự các thời khoá như cúng quá đường, chúc hộ pháp, tịnh độ,… Sự hiện diện pháp thân của Ni trưởng viện chủ và Ni trưởng trụ trì giúp đạo tâm hàng Ni trẻ như được tiếp thêm nguồn năng lượng tinh thần, từ ái trong tăng đoàn.
Ảnh: Nhị vị Ni trưởng trong thời cúng quá đường sáng cùng Ni chúng – Nguồn: Như Quỳnh
Sau thời khóa sáng, Ni trưởng lại dạo quanh khu vườn nhỏ sau chùa. Những hàng cau, giàn bông giấy, cây khế, chậu sen được Ngài chăm chút hằng ngày – tưới tẩm như chính cách nuôi dưỡng tâm từ. Đôi bàn tay từng dựng chùa, dạy học, nay vẫn đều đặn vun đất, tỉa cành, gieo hạt. Ai từng có dịp ở gần đều cảm nhận rằng vườn chùa là tấm gương phản chiếu tâm hồn của Người – nơi mỗi tán lá, mỗi cánh hoa đều mang hơi thở của thiền định và sự tĩnh lặng an nhiên.
Ở nơi Ni viện Vạn Hạnh, từng tấc đất, từng hàng cây đều in dấu bàn tay và tâm nguyện của Ni trưởng. Bởi với Người, tu không phải là lánh đời thế gian, mà là sống giữa đời bằng tâm thanh tịnh. Mỗi cành hoa được cắt tỉa, mỗi chiếc lá được nhặt lên là một bài học về vô thường, về chánh niệm, về lòng biết ơn đối với Tam bảo và quê hương.
Hương đạo còn lan toả
Hơn nửa thế kỷ trôi qua kể từ thuở khai sơn, biết bao hàng lớp Ni sinh đã rời chốn Vạn Hạnh thay đổi qua từng thời điểm, nhưng hương đạo từ Ni viện Vạn Hạnh vẫn dịu dàng lan tỏa như ngày nào. Hạnh nguyện “Tiếp Ni độ chúng” của bậc Ni trưởng khai sơn cùng tâm huyết của nhị vị Ni trưởng kế thừa, đã dệt nên một dòng chảy an lành cho bao thế hệ Ni chúng và Phật tử.
Giữa lòng thành phố ồn ào, nơi những tòa nhà mọc lên từng ngày, vẫn có một mái chùa bình yên lưu giữ tiếng chuông ngân và bóng dáng người thầy hành lặng lẽ. Chính sự tĩnh lặng ấy – từ tiếng chổi quét sân, bàn tay vun cây, đến ánh mắt hiền từ – đã trở thành bài pháp không lời, nhắc nhở người đời về giá trị của chánh niệm và lòng từ bi. Người đã hóa thân vào những việc làm bình dị, nhưng đạo hạnh của Ngài vẫn như ngọn đèn tuệ soi đường cho bao tâm hồn đang tìm về an trú. Ni viện Vạn Hạnh hôm nay, dưới bóng từ bi của Tam bảo, vẫn tiếp nối con đường mà Ni trưởng đã mở: sống trong đạo – hành trong đời – và gieo hương sen giác ngộ giữa nhân gian.
Giới hòa – nhịp sống của đạo vị (Hình ảnh phóng sự tại Ni viện Vạn Hạnh)
Nguyễn Thị Như Quỳnh- Sinh viên K22 ngành Tôn giáo học, khoa Công tác Xã hội – Nhân học – Xã hội học, trường ĐH KHXH&NV, ĐHQG TP. HCM
